рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рдоाрдЪाрд░
1. рд╡िрдХрд▓ांрдЧрдЬрдиों рдХे рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рдЧрдпा рдирд╡ाрдЪाрд░ рд╕ुрдЧрдо्рдп рднाрд░рдд рдЕрднिрдпाрди
рдоाрдЗрдХ्рд░ोрд╕ॉрдл्рдЯ рдЗंрдбिрдпा рдФрд░ рдиैрд╕рдХॉрдо рдлाрдЙंрдбेрд╢рди рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрдХрд▓ांрдЧ рд▓ोрдЧों рдХो рд╕рд╢рдХ्рдд рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд╕े рдирд╡ाрдЪाрд░ рд╕ुрдЧрдо्рдп рднाрд░рдд рдЕрднिрдпाрди рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрднिрдпाрди рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдФрд░ рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХी рдорджрдж рд╕े рд╕рднी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рднाрдЧीрджाрд░ी рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рдоाрди рдЕрд╡рд╕рд░ рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрдХрд▓ांрдЧ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рд╕рд╢рдХ्рдд рдмрдиाрдиा рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╕рдоाрдЪाрд░ों рд╕े рдЖрдиे-рд╡ाрд▓ी рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп-
рдоाрдЗрдХ्рд░ोрд╕ॉрдл्рдЯ рдХे рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░्рдпрдХाрд░ी рдЕрдзिрдХाрд░ी: рд╕рдд्рдп рдирдбेрд▓ा.
рдоाрдЗрдХ्рд░ोрд╕ॉрдл्рдЯ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा: 4 рдЕрдк्рд░ैрд▓, 1975; рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп: рд╡ाрд╢िंрдЧрдЯрди, рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬ्рдп рдЕрдоेрд░िрдХा.
NASSCOM рдХे рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖: рдХेрд╢рд╡ рдоुрд░ुрдЧेрд╢; рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖: рджेрдмрдЬाрдиी рдШोрд╖.
рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рдоाрдЪाрд░
2. рдХोрд░ोрдиोрд╡ाрдпрд░рд╕ рдХी рджрд╡ा рдХा рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ рдЯ्рд░ाрдпрд▓
рдЕрдоेрд░िрдХा рдиे рдк्рд░рдХोрдк рдмрди рдЪुрдХे рдХोрд░ोрдиोрд╡ाрдпрд░рд╕ рдХा рдЗрд▓ाрдЬ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рдХी рд╡ैрдХ्рд╕ीрди (рджрд╡ाрдИ) рдХा рдЗंрд╕ाрдиों рдкрд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдкрд╣рд▓े рдЪрд░рдг рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░ рджी рд╣ै, рдорд╣ाрдоाрд░ी рдШोрд╖िрдд рдХिрдП рдЧрдП рдХोрд░ोрдиोрд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕े рдЕрднी рддрдХ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ 7,000 рд╕े рдЕрдзिрдХ рд▓ोрдЧों рдоृрдд्рдпु рд╣ो рдЪुрдХी рд╣ै।
Covid-19 рд╡ैрдХ्рд╕ीрди рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп:-
рджрд╡ाрдИ рдХी рдЬांрдЪ рдХे рд▓िрдП рдЖрдП рдкрд╣рд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдмाрдж рд╕िрдПрдЯрд▓ рдХे рдХैрд╕рд░ рдкрд░рдоाрдиेंрдЯ рд╡ाрд╢िंрдЧрдЯрди рд╣ेрд▓्рде рд░िрд╕рд░्рдЪ рдЗंрд╕्рдЯीрдЯ्рдпूрдЯ (KPWHRI) рдоें рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рдЧрдпा ।
рдиेрд╢рдирд▓ рдЗंрд╕्рдЯीрдЯ्рдпूрдЯ рдСрдл рдПрд▓рд░्рдЬी рдПंрдб рдЗंрдлेрдХ्рд╢िрдпрд╕ рдбिрд╕ीрдЬ (NIAID), рдиेрд╢рдирд▓ рдЗंрд╕्рдЯीрдЯ्рдпूрдЯ рдСрдл рд╣ेрд▓्рде (NIH) рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै, рдЬो рдЗрд╕ рдЯ्рд░ाрдпрд▓ рдХा рд╡िрдд्рдд рдкोрд╖рдг рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै।
рд▓рдЧрднрдЧ рдЫрд╣ рд╕рдк्рддाрд╣ рддрдХ рдХिрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЗрд╕ рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХे рд▓िрдП 18 рд╕े 55 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдХे 45 рд╕्рд╡рд╕्рде рд╡рдпрд╕्рдХ рдХो рдЪुрдиा рдЧрдпा рд╣ै।
рдЗрд╕ рдкрд░िрдХ्рд╖рдг рдХे рд▓िрдП рдЪुрдиे рдЧрдП рд▓ोрдЧो рдХो 28 рджिрдиों рдоें рдмांрд╣ рдоें рдЗंрдЯ्рд░ाрдорд╕्рдХ्рдпुрд▓рд░ рдЗंрдЬेрдХ्рд╢рди рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рджрд╡ा рдХी рджो рдЦुрд░ाрдХ рджी рдЬाрдПрдЧी।
рдЗрд╕े NIAID рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдФрд░ рдЙрдирдХे рд╕рд╣рдпोрдЧिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдХैрдо्рдм्рд░िрдЬ, рдоैрд╕ाрдЪुрд╕ेрдЯ्рд╕ рдоें рд╕्рдеिрдд рдмाрдпोрдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдХंрдкрдиी Moderna, Inc. рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा, рдЗрд╕ рд╡ैрдХ्рд╕ीрди рдХो mRNA-1273 рдХा рдиाрдо рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
рдХोрдПрд▓िрд╢рди рдлॉрд░ рдПрдкिрдбेрдоिрдХ рдк्рд░ीрдкेрдпрд░्рдбрдиेрд╕ рдЗрдиोрд╡ेрд╢рди (CEPI) рдиे рдкрд╣рд▓े рдЪрд░рдг рдХे рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХे рд▓िрдП рд╡ैрдХ्рд╕ीрди рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ рдХे рдЧрдарди рдХा рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХिрдпा рд╣ै। рд╕ीрдИрдкीрдЖрдИ рдиे рдЕрдм рддрдХ рдиॉрд░्рд╡े, рдпूрдХे, рдЬрд░्рдордиी, рдЬाрдкाрди, рдХрдиाрдбा, рдЗрдеिрдпोрдкिрдпा, рдСрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрдпा, рдмिрд▓ рдПंрдб рдоेрд▓िंрдбा рдЧेрдЯ्рд╕ рдлाрдЙंрдбेрд╢рди, рдФрд░ рд╡ेрд▓्рд▓्рдХрдо рд╕े рдХрдИ рд╡рд░्рд╖ों рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиे 1 рдмिрд▓िрдпрди рдЕрдорд░ीрдХी рдбॉрд▓рд░ рдХे рдлंрдбिंрдЧ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХी рдУрд░ рдмреЭрддे рд╣ुрдП 760 рдоिрд▓िрдпрди рдбॉрд▓рд░ рд╣ाрд╕िрд▓ рдХिрдП рд╣ैं।
CEPI рдиे рдлैрд▓рддे рд╕ंрдХ्рд░ाрдордХ рд░ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рджрд╡ा рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиे рдоें рддेрдЬी рд▓ाрдиे рдФрд░ COVID-19 рдХे рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕े рдиिрдкрдЯрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡ैрдХ्рд╕ीрди рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХे рд▓िрдП USD 2 рдмिрд▓िрдпрди рдбॉрд▓рд░ рддрдд्рдХाрд▓ рдЬुрдЯाрдиे рдХा рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХिрдпा рд╣ै।
рд░ाрдЬ्рдп рд╕рдоाрдЪाрд░
3. рдХोрд░ोрдиोрд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕े рд▓реЬрдиे рдХे рд▓िрдП рдХेрд░рд▓ рдиे рдЖрд░ंрдн рдХिрдпा 'рдм्рд░ेрдХ рдж рдЪेрди' рдЕрднिрдпाрди
рдХेрд░рд▓ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдХोрд░ोрдиोрд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕े рдиिрдкрдЯрдиे рдХे рд▓िрдП 'рдм्рд░ेрдХ рдж рдЪेрди' рдиाрдо рд╕े рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓ рд╣ैंрдбрд╡ाрд╢िंрдЧ рдЕрднिрдпाрди рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрднिрдпाрди рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╕्рдеाрдиों рдЬैрд╕े рд░ेрд▓рд╡े рд╕्рдЯेрд╢рдиों рдХे рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдФрд░ рдиिрдХाрд╕ рдж्рд╡ाрд░ рдкрд░ рд╣ाрде рдзोрдиे рдХे рд╣ैंрдбрд╡ाрд╢ рдХी рдмोрддрд▓ों рдХे рд╕ाрде рдкाрдиी рдХे рдирд▓ рд▓рдЧाрдП рдЬाрдПंрдЧे। рд╕ाрде рд╣ी рдХेрд░рд▓ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╕рднी рд▓ोрдЧों рд╕े рдЖрдЧ्рд░рд╣ рдХिрдпा рд╣ै рдХि рдЬрдм рд╡े рдмाрд╣рд░ рд╣ों рддो рд╣ैंрдб рд╕ैрдиिрдЯाрдЗрдЬ़рд░ рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдЕрд╡рд╢्рдп рдХрд░ें
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╕рдоाрдЪाрд░ों рд╕े рдЖрдиे-рд╡ाрд▓ी рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп-
рдХेрд░рд▓ рдХे рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी: рдкिрдиाрд░рдпी рд╡िрдЬрдпрди.
рдХेрд░рд▓ рдХे рд░ाрдЬ्рдпрдкाрд▓: рдЖрд░िрдл рдоोрд╣рдо्рдордж рдЦाрди.
рдХेрд░рд▓ рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी: рддिрд░ुрд╡рдиंрддрдкुрд░рдо.
рдХेрд░рд▓ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдЗрдбुрдХ्рдХी рдФрд░ рдХ्рд╡िрд▓ोрди рдЬिрд▓ों рдоें рд╕्рдеिрдд рдкेрд░िрдпाрд░ рдиेрд╢рдирд▓ рдкाрд░्рдХ рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЙрдж्рдпाрди рд╣ै.
рд╕рдордЭौрддा
4. рдордгिрдХрд░рдг рдкाрд╡рд░ рдмрдиा рдЗंрдбिрдпрди рдЧैрд╕ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдХा рдкрд╣рд▓ा рд╕рджрд╕्рдп
рдордгिрдХрд░рдг рдкाрд╡рд░ рд▓िрдоिрдЯेрдб (MPL), рдЗंрдбिрдпрди рдЧैрд╕ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (IGX) рдХे рдиाрдо рдк्рд░рдЦ्рдпाрдд рднाрд░рдд рдХे рдкрд╣рд▓े рдЧैрд╕ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рдХा рдкрд╣рд▓ा рд╕рджрд╕्рдп рдмрди рдЧрдпा рд╣ै। IGX рднाрд░рддीрдп рдКрд░्рдЬा рд╡िрдиिрдордп (рдЗंрдбिрдпा рдПрдирд░्рдЬी рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ) рдХा рдЕंрдЧ рд╣ै। рдЗंрдбिрдпрди рдЧैрд╕ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рд▓िрдоिрдЯेрдб (IGX) рдХुрд╢рд▓ рдФрд░ рдЯिрдХाрдК рдЧैрд╕ рдмाрдЬाрд░ рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рдиे рдФрд░ рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиे рдФрд░ рджेрд╢ рдоें рдЧैрд╕ рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХो рдмрдв़ाрдиे рдХे рд▓िрдП рднाрд░рдд рдХा рдкрд╣рд▓ा рд╕्рд╡рдЪाрд▓िрдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕्рддрд░ рдХा рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╕рдоाрдЪाрд░ों рд╕े рдЖрдиे-рд╡ाрд▓ी рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп-
рдЗंрдбिрдпा рдПрдирд░्рдЬी рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдХे рдПрдордбी рдФрд░ рд╕ीрдИрдУ: рд░ाрдЬीрд╡ рд╢्рд░ीрд╡ाрд╕्рддрд╡.
рдЗंрдбिрдпा рдПрдирд░्рдЬी рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдХा рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп : рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी.
рдЗंрдбिрдпा рдПрдирд░्рдЬी рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा: 2008.
рдмैंрдХिंрдЧ рд╕рдоाрдЪाрд░
5. рдкेрдЯीрдПрдо рдкेрдоेंрдЯ्рд╕ рдмैंрдХ рдЕрдм рдЕрдкрдиे рдЧ्рд░ाрд╣рдХों рдХो рдЬाрд░ी рдХрд░ рд╕рдХेрдЧा рд╡ीрдЬ़ा рдбेрдмिрдЯ рдХाрд░्рдб
рдкेрдЯीрдПрдо рдкेрдоेंрдЯ्рд╕ рдмैंрдХ рд▓िрдоिрдЯेрдб (PPBL) рдиे рдЕрдкрдиे рдЧ्рд░ाрд╣рдХों рдХो рд╡ीрдЬ़ा рдбेрдмिрдЯ рдХाрд░्рдб рдЬाрд░ी рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡ीрдЬ़ा рдХे рд╕ाрде рд╕ाрдЭेрджाрд░ी рдХी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ाрдЭेрджाрд░ी рдХे рд╕ाрде рдЕрдм рдкेрдЯीрдПрдо рд╡िрдд्рдд рд╡рд░्рд╖ 2020-2021 рдоें 10 рдоिрд▓िрдпрди рд╕े рдЕрдзिрдХ рдирдП рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдбेрдмिрдЯ рдХाрд░्рдб рдЬाрд░ी рдХрд░ рд╕рдХेрдЧा। рдкेрдЯीрдПрдо рдкेрдоेंрдЯ्рд╕ рдмैंрдХ рд▓िрдоिрдЯेрдб рд╕рдмрд╕े рддेрдЬी рд╕े рдмрдв़рддे рдмैंрдХ рдЦाрддों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде RuPay рдбेрдмिрдЯ рдХाрд░्рдб рдЬाрд░ी рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдЬाрд░ीрдХрд░्рддा рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╕рдоाрдЪाрд░ों рд╕े рдЖрдиे-рд╡ाрд▓ी рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп-
рдкेрдЯीрдПрдо рдкेрдоेंрдЯ्рд╕ рдмैंрдХ рд▓िрдоिрдЯेрдб рдХे рдПрдордбी рдФрд░ рд╕ीрдИрдУ: рд╕рддीрд╢ рдХुрдоाрд░ рдЧुрдк्рддा.
рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕рдоाрдЪाрд░
6. рдПрд╕рдПंрдбрдкी рдЧ्рд▓ोрдмрд▓ рд░ेрдЯिंрдЧ्рд╕ рдиे рднाрд░рдд рдХे рд╡िрдХाрд╕ рджрд░ рдЕрдиुрдоाрди 2020 рдоें рдХी рдХрдЯौрддी
рдПрд╕рдПंрдбрдкी рдЧ्рд▓ोрдмрд▓ рд░ेрдЯिंрдЧ्рд╕ рдиे рдХोрд░ोрдиाрд╡ाрдпрд░рд╕ рдорд╣ाрдоाрд░ी рдХे рдЪрд▓рддे рд╡िрдд्рдд рд╡рд░्рд╖ 2020 рдХे рд▓िрдП рднाрд░рдд рдХी рдЖрд░्рдеिрдХ рд╡ृрдж्рдзि рдХे рдЕрдиुрдоाрди рдХो рдШрдЯाрдХрд░ 5.2% рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдкрд╣рд▓े рдпрд╣ рдкूрд░्рд╡ाрдиुрдоाрди 5.7% рдЖंрдХा рдЧрдпा рдеा। рдПрд╕рдПंрдбрдкी рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдоूрдбीрдЬ рдФрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд╣рдпोрдЧ рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рд╕ंрдЧрдарди (Organisation for Economic Co-operation and Development) рдиे рднी рднाрд░рдд рдХी рдЧ्рд░ोрде рдХे рдкूрд░्рд╡ाрдиुрдоाрдиों рдШрдЯाрдХрд░ рдХ्рд░рдорд╢ः 5.3% рдФрд░ 5.1% рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै।
рдиिрдпुрдХ्рддिрдпां
7. рдмрдЬाрдЬ рдСрдЯो рдиे рд░ाрдЬीрд╡ рдмрдЬाрдЬ рдХो рджोрдмाрд░ा рдЪुрдиा рдХंрдкрдиी рдХा рдПрдордбी рдФрд░ рд╕ीрдИрдУ
рдмрдЬाрдЬ рдСрдЯो рдж्рд╡ाрд░ा рд░ाрдЬीрд╡ рдмрдЬाрдЬ рдХो рдлिрд░ рд╕े рдХंрдкрдиी рдХा рдПрдордбी рдФрд░ рд╕ीрдИрдУ рдиिрдпुрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдмрдЬाрдЬ рдСрдЯो рдХी рдмोрд░्рдб рдмैрдардХ рдХे рдмाрдж рдпрд╣ рдШोрд╖рдгा рдХी рдЧрдИ। рд░ाрдЬीрд╡ рдмрдЬाрдЬ 5 рд╕ाрд▓ рдХे рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ рдХे рд▓िрдП рдмрдЬाрдЬ рдСрдЯो рдХे рдПрдордбी рдФрд░ рд╕ीрдИрдУ рдХे рд░ूрдк рдоें 31 рдоाрд░्рдЪ, 2020 рддрдХ рдХाрд░्рдпрдд рд╣ै। рд╡рд╣ीँ рдмैрдардХ рдоें рдЧीрддा рдкीрд░ाрдорд▓ рдХो рдмрдЬाрдЬ рдСрдЯो рдХे рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдиिрджेрд╢рдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдиिрдпुрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╕рдоाрдЪाрд░ों рд╕े рдЖрдиे-рд╡ाрд▓ी рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп-
рдмрдЬाрдЬ рдСрдЯो рдХे рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖: рд░ाрд╣ुрд▓ рдмрдЬाрдЬ.
8. рд░рд╡िंрджрд░ рд╕िंрд╣ рдвिрд▓्рд▓рди рд╣ोंрдЧे рдкाрд╡рд░ рдлाрдЗрдиेंрд╕ рдХॉрд░्рдкोрд░ेрд╢рди рдХे рдирдП CMD
рд░рд╡िंрджрд░ рд╕िंрд╣ рдвिрд▓्рд▓рди рдХो рдкाрд╡рд░ рдлाрдЗрдиेंрд╕ рдХॉрд░рдкोрд░ेрд╢рди (PFC) рдХा рдирдпा рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рдПрд╡ं рдк्рд░рдмंрдз рдиिрджेрд╢рдХ рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдирд░ेंрдж्рд░ рдоोрджी рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рд╡ाрд▓ी рдоंрдд्рд░िрдоंрдбрд▓ рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рд╕рдоिрддि рдиे рдЙрдирдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХो рд╣рд░ी рдЭंрдбी рджे рджी рд╣ै। рдкाрд╡рд░ рдлाрдЗрдиेंрд╕ рдХॉрд░рдкोрд░ेрд╢рди рдХो рдЬूрди 2007 рдоें "рдирд╡рд░рдд्рди CPSE" рдХी рдЙрдкाрдзि рджी рдЧрдИ рдеी рдФрд░ рдЖрд░рдмीрдЖрдИ рдж्рд╡ाрд░ा 28 рдЬुрд▓ाрдИ 2010 рдХो рдЗрди्рдл्рд░ाрд╕्рдЯ्рд░рдХ्рдЪрд░ рдлाрдЗрдиेंрд╕ рдХंрдкрдиी рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡рд░्рдЧीрдХृрдд рдХिрдпा рдЧрдпा।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╕рдоाрдЪाрд░ों рд╕े рдЖрдиे-рд╡ाрд▓ी рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп-
рдкाрд╡рд░ рдлाрдЗрдиेंрд╕ рдХॉрд░्рдкोрд░ेрд╢рди рд▓िрдоिрдЯेрдб: рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी.
9. рдХрд░рдг рдмाрдЬрд╡ा рд╣ोंрдЧे рдЧूрдЧрд▓ рдХ्рд▓ाрдЙрдб рдЗंрдбिрдпा рдХे рдирдП рдк्рд░рдмंрдз рдиिрджेрд╢рдХ
рдЧूрдЧрд▓ рдХ्рд▓ाрдЙрдб рдж्рд╡ाрд░ा рдХрд░рдг рдмाрдЬрд╡ा рдХो рднाрд░рдд рдоें рдХंрдкрдиी рдирдпा рдк्рд░рдмंрдз рдиिрджेрд╢рдХ рдиिрдпुрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЧूрдЧрд▓ рдХ्рд▓ाрдЙрдб рдоें рдХрд░рдг рдмाрдЬрд╡ा G рд╕ूрдЯ рдФрд░ рдЧूрдЧрд▓ рдХ्рд▓ाрдЙрдб рдЬैрд╕े рд╡िрднिрди्рди рдХाрд░्рдпрдХрд░्рдоो рдХे рд╡्рдпाрдкрдХ рд╕рдоाрдзाрди рдХा рдк्рд░рдмंрдзрди рдХрд░ेंрдЧे। рдЗрд╕рд╕े рдкрд╣рд▓े рдХрд░рдг рдмाрдЬрд╡ा рдЖрдИрдмीрдПрдо рдХे рднाрд░рдд рдФрд░ рджрдХ्рд╖िрдг рдПрд╢िрдпा рдХे рдк्рд░рдмंрдз рдиिрджेрд╢рдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдХाрд░्рдп рдХрд░ рдЪुрдХे рд╣ैं।
рдЦेрд▓ рд╕рдоाрдЪाрд░
10. ATK рдлुрдЯрдмाрд▓ рдХ्рд▓рдм рдиे рддीрд╕рд░ी рдмाрд░ рдЬीрддी рдЗंрдбिрдпрди рд╕ुрдкрд░ рд▓ीрдЧ
рдЧोрд╡ा рдХे рдлрддोрд░्рджा рд╕्рдЯेрдбिрдпрдо рдоें рдЦेрд▓े рдЧрдП рдлाрдЗрдирд▓ рдоैрдЪ рдоें ATK FC (рдлुрдЯрдмॉрд▓ рдХ्рд▓рдм) рдиे рдЪेрди्рдирдИрдпिрди рдПрдлрд╕ी рдХो 3-1 рд╕े рд╣рд░ाрдХрд░ рддीрд╕рд░ी рдмाрд░ ISL (рдЗंрдбिрдпрди рд╕ुрдкрд░ рд▓ीрдЧ) рдЯ्рд░ॉрдлी рдЕрдкрдиे рдиाрдо рдХрд░ рд▓ी рд╣ै। рдлाрдЗрдирд▓ рдоुрдХाрдмрд▓े рдоें рдПрдЯीрдХे рдПрдлрд╕ी рдХी рдУрд░ рд╕े рдЬेрд╡िрдпрд░ рд╣рд░्рдиांрдбेрдЬ़ рдФрд░ рдПрдбू рдЧाрд░्рд╕िрдпा рдиे рдЧोрд▓ рджाрдЧे। рдЕрдм рддрдХ рдПрдЯीрдХे рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдХेрд╡рд▓ рджो рдЕрди्рдп рдЯीрдоों рдиे рдЖрдИрдПрд╕рдПрд▓ рдоें рд╡िрдЬेрддा рд░рд╣ी рд╣ै: рдмेंрдЧрд▓ुрд░ु рдПрдлрд╕ी (2018-19) рдФрд░ рдЪेрди्рдирдИрдпिрди (2015, 2017-18).
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╕рдоाрдЪाрд░ों рд╕े рдЖрдиे-рд╡ाрд▓ी рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп-
рдЗंрдбिрдпрди рд╕ुрдкрд░ рд▓ीрдЧ рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рддीрдп рдлुрдЯрдмॉрд▓ рдорд╣ाрд╕ंрдШ (рдПрдЖрдИрдПрдлрдПрдл) рдХे рддрдд्рд╡ाрдзाрди рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдлुрдЯрдмॉрд▓ рд▓ीрдЧ рд╣ै। рдпрд╣ рдЖрдИ-рд▓ीрдЧ рд╕рд╣िрдд рднाрд░рдд рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рджो рдк्рд░рдоुрдЦ рдлुрдЯрдмॉрд▓ рд▓ीрдЧों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै।
11. рдХोрд░ोрдиाрд╡ाрдпрд░рд╕ рдХे рдЪрд▓рддे рдл्рд░ेंрдЪ рдУрдкрди рдЯेрдиिрд╕ рдЯूрд░्рдиाрдоेंрдЯ рд╣ुрдЖ рд╕्рдердЧिрдд
рдл्рд░ेंрдЪ рдЯेрдиिрд╕ рдлेрдбрд░ेрд╢рди рдиे рджुрдиिрдпा рднрд░ рдоें рдлैрд▓ी рдХोрд░ोрдиोрд╡ाрдпрд░рд╕ рдорд╣ाрдоाрд░ी рдХे рдЪрд▓рддे рдл्рд░ेंрдЪ рдУрдкрди рдЯेрдиिрд╕ рдЯूрд░्рдиाрдоेंрдЯ рдХो рд╕्рдердЧिрдд рдХрд░рдиे рдХा рдРрд▓ाрди рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ाрд▓ рдоें рдордИ-рдЬूрди рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЧ्рд░ैंрдб рд╕्рд▓ैрдо рдЯूрд░्рдиाрдоेंрдЯ рдХो рд╕्рдердЧिрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЕрдм рдЗрд╕ рдЯूрд░्рдиाрдоेंрдЯ рдХो рд╕िрддंрдмрд░-рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ рдХे рдорд╣ीрдиे рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рдХिрдП рдЬाрдиे рдХे рд▓िрдП рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा।
12. рд░рдХ्рддрд╕्рд░ाрд╡ рд░ोрдХрдиे рдХे рд▓िрдП INST рдиे рд╡िрдХрд╕िрдд рдХी рд╕्рдЯाрд░्рдЪ рдЖрдзाрд░िрдд ‘рд╣ेрдоोрд╕्рдЯैрдЯ’ рд╕ाрдордЧ्рд░ी
рдиैрдиो рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рд╕ंрд╕्рдеाрди (INST) рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рдЯाрд░्рдЪ рдЖрдзाрд░िрдд ‘рд╣ेрдоोрд╕्рдЯैрдЯ’ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рддैрдпाрд░ рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рд╕्рдЯाрд░्рдЪ-рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ेрдоोрд╕्рдЯैрдЯ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рд░рдХ्рдд рдоें рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдердХ्рдХे рдХाрд░рдХों рдХो рдХेंрдж्рд░िрдд рдХрд░рддी рд╣ै рдЬो рд░рдХ्рдд рдмрд╣рдиे рд╕े рд░ोрдХрдиे рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХे рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдЪрд░рдг рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХो ‘рдордЯेрд░िрдпाрд▓िрдпा’ рдиाрдордХ рдкрдд्рд░िрдХा рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдиैрдиो рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рд╕ंрд╕्рдеाрди (INST) рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рд╡िрднाрдЧ рдХे рддрд╣рдд рдЖрдиे рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рд╕्рд╡ाрдпрдд्рдд рд╕ंрд╕्рдеाрди рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╕рдоाрдЪाрд░ों рд╕े рдЖрдиे-рд╡ाрд▓ी рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп-
рдиैрдиो рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рд╕ंрд╕्рдеाрди рдХे рдиिрджेрд╢рдХ: рдЕрдоिрддाрд╡ рдкाрдд्рд░ा.
рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рджिрди
13. рдЖрдпुрдз рдиिрд░्рдоाрдгी рджिрд╡рд╕: 18 рдоाрд░्рдЪ
рд╣рд░ рд╕ाрд▓ 18 рдоाрд░्рдЪ рдХो рдЖрдпुрдз рдиिрд░्рдоाрдгी рджिрд╡рд╕ рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рднाрд░рдд рдХी рд╕рдмрд╕े рдкुрд░ाрдиी рдЖрдпुрдз рдиिрд░्рдоाрдгी рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХोрд▓рдХाрддा рдХे рдХोрд╕ीрдкोрд░ рдоें 18 рдоाрд░्рдЪ, 1802 рдоें рдХी рдЧрдИ рдеी। рдУрдПрдлрдмी рд╡िрд╢्рд╡ рдХा 37 рд╡ां рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рд░рдХ्рд╖ा рдЙрдкрдХрд░рдг рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ा рдиिрдХाрдп рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдПрд╢िрдпा рдХा рджूрд╕рд░ा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдФрд░ рднाрд░рдд рдоें рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рдЖрдпुрдз рдиिрд░्рдоाрдгी рд╣ै।
History of Ordnance Factory Board рдЖрдпुрдз рдиिрд░्рдоाрдгी рдмोрд░्рдб рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕
рдУрдПрдлрдмी рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा 1775 рдоें рд╣ुрдИ рдеी рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп рдЕрдпोрдз्рдпा рднрд╡рди, рдХोрд▓рдХाрддा рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдУрдПрдлрдмी рдоें 41 рдЖрдпुрдз рдХाрд░рдЦाрдиों, 9 рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╕ंрд╕्рдеाрди, 3 рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рд╡िрдкрдгрди рдХेंрдж्рд░ рдФрд░ 5 рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдиिрдпंрдд्рд░рдХ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं, рдЬो рдкूрд░े рднाрд░рдд рдоें рдлैрд▓ा рд╣ुрдЖ рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╕рдоाрдЪाрд░ों рд╕े рдЖрдиे-рд╡ाрд▓ी рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп-
рдЖрдпुрдз рдиिрд░्рдоाрдгी рдмोрд░्рдб рдХे рдорд╣ाрдиिрджेрд╢рдХ рдПрд╡ं рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖: рд╣рд░ि рдоोрд╣рди.
рдЖрдпुрдз рдиिрд░्рдоाрдгी рдмोрд░्рдб рдХा рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп: рдХोрд▓рдХाрддा, рдкрд╢्рдЪिрдо рдмंрдЧाрд▓
рдиिрдзрди
14.рдЬाрдиे-рдоाрдиे рдорд░ाрдаी рдЕрднिрдиेрддा рдЬрдпрд░ाрдо рдХुрд▓рдХрд░्рдгी рдХा рдиिрдзрди
рдорд░ाрдаी рдХे рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдЕрднिрдиेрддा рдЬрдпрд░ाрдо рдХुрд▓рдХрд░्рдгी рдХा рдиिрдзрди। рдЙрдирдХा рдЬрди्рдо рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд╕ोрд▓ाрдкुрд░ рдЬिрд▓े рдоें рдмрд░рд╕ी рддрд╣рд╕ीрд▓ рдоें рд╣ुрдЖ рдеा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे 150 рд╕े рдЕрдзिрдХ рдлिрд▓्рдоों рдоें рдХाрдо рдХिрдпा рдеा, рдЬिрдирдоें 'рдЪрд▓ рд░े рд▓рдХ्рд╖्рдпा рдоुрдо्рдмैрд▓ा', 'рдЖрд╢ी рд╣ी рдмрди्рд╡ाрдмंрд╡ी', 'рдерд░рдерд░ाрд╣рдЯ', 'рд░ंрдЧрдд рд╕ंрдЧрдд' рдлिрд▓्рдоे рдХाрдлी рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдеी, рдЙрдирдХी рдЖрдЦिрд░ी рдлिрд▓्рдо "рдЦेрд▓ рдЖрдпुрд╖्рдпाрдЪा рдЖрдпुрд╖ी" рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рд░िрд▓ीрдЬ рд╣ुрдИ рдеी।
рд╡िрд╡िрдз рд╕рдоाрдЪाрд░
15. рдЧुрдЬрд░ाрдд рдоें рдмрдиाрдИ рдЬाрдПрдЧी рджुрдиिрдпा рдХी рдкрд╣рд▓ी рдЙреЬрдиे рд╡ाрд▓ी рдХाрд░ "PAL-V Liberty"
рджुрдиिрдпा рдХी рдкрд╣рд▓ी рдЙреЬрдиे рд╡ाрд▓ी рдХाрд░ ‘PAL-V Liberty’ рдЧुрдЬрд░ाрдд рдоें рдмрдиाрдИ рдЬाрдПрдЧी। PAL-V рдХा рдкूрд░ा рдиाрдо рдкрд░्рд╕рдирд▓ рдПрдпрд░-рд▓ैंрдб рд╡्рд╣ीрдХрд▓ рд╣ै। PAL-V рд▓िрдмрд░्рдЯी рдХाрд░ рдФрд░ рдСрдЯोрдЬिрд░ो рдпा рдЬाрдЗрд░ोрдк्рд▓ेрди рд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рдмрдиा рд╣ै। рдЧुрдЬрд░ाрдд рдХे рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рд╡िрдЬрдп рд░ूрдкाрдиी рдХी рдоौрдЬूрджрдЧी рдоें рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдЙрдж्рдпोрдЧ рдк्рд░рдзाрди рд╕рдЪिрд╡ рдПрдордХे рджाрд╕ рдФрд░ PAL-V рдХे рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдЙрдкाрдз्рдпрдХ्рд╖ рдХाрд░्рд▓ो рдоाрд╕рдмोрдоेрд▓ рдХे рдмीрдЪ рдЗрд╕ рд╕рдордЭौрддा рдЬ्рдЮाрдкрди рдкрд░ рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рдХिрдП рдЧрдП।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╕рдоाрдЪाрд░ों рд╕े рдЖрдиे-рд╡ाрд▓ी рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп-
рдЧुрдЬрд░ाрдд рдХे рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी: рд╡िрдЬрдп рд░ूрдкाрдиी; рдЧुрдЬрд░ाрдд рдХे рд░ाрдЬ्рдпрдкाрд▓: рдЖрдЪाрд░्рдп рджेрд╡ рд╡्рд░рдд।
рдЧिрд░ рд╡рди्рдпрдЬीрд╡ рдЕрднрдпाрд░рдг्рдп рднाрд░рдд рдХे рдЧुрдЬрд░ाрдд рдоें рд░ाрдЬ्рдп рд╕्рдеिрдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЙрдж्рдпाрди рдПрд╡ं рд╡рди्рдпрдк्рд░ाрдгी рдЕрднрдпाрд░рдг्рдп рд╣ै, рдЬो рдПрд╢िрдпा рдоें рд╕िंрд╣ों рдХा рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдиिрд╡ाрд╕ рд╕्рдеाрди рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।
рдЧुрдЬрд░ाрдд рдХे рдирд╡рдЧाрдо рдоें рдирд░्рдорджा рдирджी рдкрд░ рдмрдиा рд╕рд░рджाрд░ рд╕рд░ोрд╡рд░ рдмांрдз рдПрдХ рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рдмांрдз рд╣ै
рдХोрдИ рдЯिрдк्рдкрдгी рдирд╣ीं:
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें